text
Pomnik Jana Palacha i Jana Zajíca na praskim Placu Wacława został odsłonięty 16 stycznia 2000 r. Jego autorką jest plastyczka Barbara Vesela (Foto: Viktor Portel)
Tablica pamiątkowa ku czci Jana Palacha na budynku Wydziału Filozoficznego UK w Pradze i tablica ku czci Jana Zajíca na budynku Technikum Przemysłowego w Šumperku. Obie są dziełem rzeźbiarza Olbrama Zoubka. Zostały odsłonięte w roku 1991 (Foto: Archiwum UK, Patrik Eichler)
Tablica pamiątkowa ku czci Jana Palacha na budynku Wydziału Filozoficznego UK w Pradze i tablica ku czci Jana Zajíca na budynku Technikum Przemysłowego w Šumperku. Obie są dziełem rzeźbiarza Olbrama Zoubka. Zostały odsłonięte w roku 1991 (Foto: Archiwum UK, Patrik Eichler)
Pomnik Evžena Plocka na Placu Masaryka w Jihlavie (Źródło: ČTK, foto: Luboš Pavlíček)
Czechosłowaccy emigranci w Szwajcarii w roku 1980 wydali zbiór poezji, krótkich zamyśleń i wspomnień pod tytułem Živé pochodně (Żywe pochodnie) (Źródło: Archiwum Petra Blažka)
Dziennikarz Jiří Lederer był autorem pierwszej książki poświęconej czynowi Jana Palacha. Jego reportaż wyszedł po raz pierwszy w roku 1982 w Szwajcarii (Źródło: Archiwum Petra Blažka)
W roku 1990 ukazał się czeska wersja książki Lederera (Źródło: Archiwum Petra Blažka)
Studenci Wydziału Filozoficznego UK w roku 1991 przygotowali tom tekstów i zdjęć pod tytułem Ve jménu života Vašeho (W imię Waszego życia)... (Źródło: Archiwum Petra Blažka)
Miroslav Slach uczył Jana Palacha historii w szkole podstawowej we Všetatech. W roku 1994 wydał książkę wspomnień o swoim uczniu (Źródło: Archiwum Petra Blažka)
W roku 2009 ukazał się bogaty tom poświęcony czynowi Jana Palacha i związanymi z nim różnymi okolicznościami (Źródło: Archiwum Petra Blažka)
W dniu 9 sierpnia 1991 roku, na podstawie projektu Ivana Strnada, wydano znaczek pocztowy z portretem Jana Palacha i kuponem Stowarzyszenia ds. fundacji studenta Jana Palacha. Tutaj okładka pierwszego dnia wydania (Reprodukcja ze zbiorów Muzeum Poczty)

Tradycja polistopadowa

„Można stawiać skromne czy niewidzialne pomniki. Przykładowo wyryć imiona ofiar na kamiennych płytach i odwrócić je imionami w dół. Kto nie chce oglądać takiego pomnika, nie musi. Myślę, że w Czechach mamy tylko jeden antypomnik. Postawiła go Barbara Vesela na pamiątkę Jana Palacha na Placu Waclava bezpośrednio pod Muzeum...”

Václav Cílek

Po listopadzie 1989 po raz pierwszy można było swobodnie przypominać czyn Jana Palacha. Już 20 grudnia 1989 r. plac przed głównym budynkiem Wydziału Filozoficznego UK w Pradze znów odzyskał jego imię (po raz pierwszy Plac Armii Czerwonej spontanicznie przemianowano na Jana Palacha już w styczniu 1969 r.). Na budynku wydziału umieszczono także tablicę pamiątkową wykonaną przez rzeźbiarza Olbrama Zoubka. Jej częścią jest replika maski pośmiertnej Palacha. Symboliczny powrót miał miejsce 25 października 1990 r., kiedy to urna z prochami Palacha została uroczyście przewieziona z Všetat na Cmentarze Olszańskie. W tym samym roku ukazała się w Pradze książka Jerzego Lederera o czynie Palacha.

W dniu 28 października 1991 r. prezydent Czechosłowacji Vaclav Havel przyznał pośmiertnie Janowi Palachowi i Janowi Zajicowi Order Tomasza Gariqua Masaryka I stopnia za wyjątkowe zasługi w walce o demokrację i prawa człowieka. W roku 2000 przed rampą Muzeum Narodowego powstał godny uwagi pomnik Palacha i Zajica.

>>>

W okresie rewolucji na Wydziale Filozoficznym w Pradze ukonstytuował się studencki komitet, który później zainicjował powstanie Studenckiego Funduszu FFUK. Fundusz miał działać przede wszystkim jako stowarzyszenie wspierające komunikację studentów z kierownictwem wydziału. Jego organem wykonawczym stała się Rada Studencka, która od początku lat dziewięćdziesiątych stała się głównym organizatorem akcji wspomnieniowych z okazji rocznic samospalenia Jana Palacha. Tradycyjnie mają one postać kameralnych akcji ku czci poprzedzanych projekcjami filmów dokumentalnych czy też spotkań ze świadkami ówczesnych wydarzeń. 

W roku 2009 Rada Studencka brała udział w akcjach wspomnieniowych z okazji 40. rocznicy czynu Palacha, których częścią była uroczystość ku czci zmarłego, koncert, msza, wystawa i konferencja. W związku z tą okazją wydano także bogatą publikację książkową Jan Palach'69. W tym samym roku naprzeciwko budynku gimnazjum w Mělniku, do którego uczęszczał Jan Palach, odsłonięto jego pomnik.

Od początku lat dziewięćdziesiątych corocznie odbywają się uroczystości ku czci Palacha we Všetatech. Ich organizatorem jest Towarzystwo Jana Palacha. Kameralne spotkania wspomnieniowe odbywają się również regularnie na Cmentarzach Olszańskich.

>>>