• wstęp
• Thich Quang Duc
• Norman Morrison
• Ryszard Siwiec
• Vasyl Makuch
• Sándor Bauer
• Josef Hlavatý
• Jan Zajíc
• Evžen Plocek
• Elijahu Rips
• Romas Kalanta
• Oskar Brüsewitz
• Musa Mamut
• Mohamed Bouazizi
• Rigzin Phüncchog

Elijahu Rips

* 12 grudnia 1948, Riga

Ktoś musi dowieść, że wszystkich nie da się zmusić do milczenia.

Ilja Aronovič Rips, 13 kwietnia 1969

W dniu 13 kwietnia 1969 r. w Rydze pojął próbę samospalenia w proteście przeciwko okupacji Czechosłowacji 20-letni student matematyki Ilja Aronovič Rips.

Urodził się 12 grudnia 1948 r. w Rydze jako Ilja Aronovič Rips, po wyjeździe do Izraela w 1971 r. przyjął imię Elijahu. Wyrastał w rodzinie żydowskiej, ojciec uczył w Rydze matematyki. Szkołę podstawową ukończył z wyróżnieniem, dwa lata wcześniej niż jego rówieśnicy. W roku 1964, jako uczeń szkoły średniej, wziął udział w olimpiadzie matematycznej w Moskwie. Potem w wieku 16 lat został przyjęty na Łotewski Uniwersytet Państwowy, gdzie studiował matematykę na Wydziale Matematyki i Fizyki.

W roku 1968 bardzo zainteresował się wydarzeniami w Czechosłowacji, o których dowiedział się za pośrednictwem zagranicznego radia. W lecie 1968 r. w ramach studiów został powołany do służby wojskowej w Obwodzie Kaliningradzkim. Jednostka wojskowa, w której służył, wzięła potem udział w inwazji na Czechosłowację. Studenci, którzy byli częścią jednostki, zostali odesłani do Rygi. Dla Ripsa wojskowe stłumienie Praskiej Wiosny było dużym rozczarowaniem.

W styczniu 1969 r. dowiedział się o samospaleniu Jana Palach (o kolejnych żywych pochodniach w bloku sowieckim nie wiedział). Stopniowo dojrzewał do decyzji o zaprotestowaniu w ten sam sposób. W odróżnieniu od Palacha nie chciał jednak swoim czynem wywołać masowych protestów. „Nie, to był mój osobisty protest, którym nie chciałem niczego wywoływać. Źródłem mojego czynu było absolutne zgorzknienie. Przestałem wierzyć, że komunizm może upaść, tak jak się to stało później”. Do protestu przygotowywał się kilka dni. Na transparencie umieścił napis po rosyjsku „Protestuję przeciwko okupacji Czechosłowacji”. Napisał też list pożegnalny, który zaadresował do swoich przyjaciół.

Jako symboliczne miejsce na swój protest Rips wybrał Pomnik wolności na placu o tym samym imieniu w centrum Rygi. Przyszedł tu z butelką benzyny, transparentem zawiniętym w gazety i zapałkami 13 kwietnia 1969 r. około godziny 16.00. „Kawałek od pomnika polałem się benzyną, rozpakowałem transparent, położyłem na ziemi i podpaliłem się. Moment, w którym nie ma już odwrotu, nastąpił w chwili rozwinięcia transparentu.” Przechodzący obok ludzie natychmiast ugasili płonącego człowieka, w związku z tym ucierpiał jedynie w wyniku lekkich poparzeń szyi i rąk. Wokół szybko zgromadził się tłum, wśród którego był także funkcjonariusz KGB, który odwiózł Ripsa na przesłuchanie. Po kilku godzinach poparzony młody człowiek został odwieziony do szpitala psychiatrycznego i umieszczony na oddziale zamkniętym. Na drugi dzień Rips został oficjalnie zatrzymany, oskarżony o „wystąpienie antyradzieckie” i przeniesiony do głównego więzienia w Rydze. Został również wydalony z uczelni.

W październiku 1969 sąd uznał Ripsa za schizofrenika i odesłał do szpitala psychiatrycznego w Rydze. Lekarze byli w stosunku do niego bardzo przyjacielscy i umożliwili mu kontakt z rodziną. Dysydentowi Vladimirowi Bukovskiemu udało się wówczas przesłać informacje o jego czynie uczestnikom międzynarodowego kongresu matematyki i pod międzynarodowym naciskiem na wiosnę 1971 r. Rips został wypuszczony ze szpitala. Pod koniec tego samego roku udało mu się wraz z rodziną przeprowadzić zagranicę. Od stycznia 1972 roku przebywa w Izraelu, gdzie ukończył Hebrajski Uniwersytet w Jerozolimie, w którym teraz pracuje jako profesor. W kwietniu 2009 r. Elijahu Rips po raz pierwszy odwiedził Pragę.

Literatura >>>