Norman Morrison
* 29 grudnia 1933, Erie
† 2 listopada 1965, Pentagon
„Wierzę, że Norman Morrison zapalił się sam, aby świecić dla nas pozostalych. Abyśmy nie mogli zamykać oczu, czy odwracać je od okrutnych wydarzeń wojennych. Aby wskazać nam inną drogę...”
Anne Morrison Welsh
W dniu 2 listopada 1965, w proteście przeciwko wojnie w Wietnamie, polał się benzyną i zapalił przed budynkiem Pentagonu 31-letni Norman Morrison.
W połowie lat 60. samospalenie zaczęło być radykalną formą protestu politycznego łączoną z oporem przeciwko uczestnictwu wojsk amerykańskich w wojnie w Wietnamie. Duży wpływ miało na to klika przypadków samospaleń z powodów politycznych, mających miejsce bezpośrednio w USA. Przypadki tego były co prawda jednostkowe, ale w związku z ich dużym nagłośnieniem w mediach odegrały ważną rolę także zagranicą. Jako pierwsza, 16 marca 1965 r., w Detroid, podpaliła się 82-letnia aktywistka Alice Herz. W liście pożegnalnym odwołała się bezpośrednio do buddyjskiego poprzednika. Zmarła w szpitalu 10 dni później.
Znacznie większy odzew miał kilka miesięcy później protest kwakiera Normana Morrisona, który 2 listopada 1965 r. podpalił się przy budynku Pentagonu. Morrison od 1952 r. przez 4 lata studiował religię w szkole wyższej w Wooster w Ohio. Potem przez rok uczęszczał do Zachodniego Seminarium Duchownego (dziś Pittsburgh Presbyterian Seminary). Kilka miesięcy studiował także w Anglii na Uniwersytecie w Edynburgu. Podróżował po Europie i Bliskim Wschodzie. Potem wrócił do Pittsburga, gdzie w roku 1959 uzyskał tytuł licencjata. W tym samym roku przyłączył się do kwakrów i przeniósł do Charlotte niedaleko Nowego Jorku, gdzie pracował jako sekretarz miejscowej społeczności kwakierskiej. W roku 1962 wraz z rodziną przeprowadził się do Baltimor, gdzie organizował spotkania liturgiczne.
Według wspomnień żony 2 listopada 1965 r. w domu, przy obiedzie rozmawiali o artykule, w którym opisano bombardowanie wioski i zabijanie dzieci podczas wojny wietnamskiej. Potem poszła do szkoły odebrać dwoje starszych dzieci, zostawiając męża w domu w roczną córką Emily. Kiedy wróciła, oboje zniknęli bez wyjaśnienia. Wieczorem zadzwonił dziennikarz, informując ją, że jej mąż protestował w Waszyngtonie. Powiedziała mu, że o niczym nie wie. Chwilę później zadzwonił lekarz ze szpitala w Pentagonie i poinformował ją, że jej mąż zmarł na skutek oparzeń. Córce Emily nic się nie stało. Według jednej z wersji Norman Morrison zostawił ją samą na chodniku, według innej oddał pod opiekę przechodniom. W liście pożegnalnym napisał do żony, że podpalił się dlatego, by kolejne dzieci nie musiały umierać w wietnamskiej wiosce. Wspomniał także nie bezpośrednio o ofierze Abrahama, stąd nie wiadomo, czy pierwotnie nie chciał spalić się razem ze swoją córką.
Samospalenie Normana Morrisona miało miejsce niedaleko biura ówczesnego sekretarza obrony USA Roberta McNamary, który przybywał w tym czasie w biurze, stając się w ten sposób naocznym świadkiem tego tragicznego wydarzenia. Norman Morrison osierocił trójkę małych dzieci (z roczną Emily pojechał do Pentagonu i zapalił się na jej oczach) i żonę. Motywy swojego czynu niezbyt jasno opisał w liście pożegnalnym skierowanym do żony. Jego protest wykorzystał Wietnam Północny w kampani antyamerykańskiej. W Hanoi jego imię nosi jedna z ulic, wydano też znaczek pocztowy z jego podobizną. Poeta To Huu napisał o jego czynie słynny wiersz. W roku 1999 żona Morrisona udała się w podróż do Wietnamu. O proteście swego męża i dalszych losach swojej rodziny wydała potem dwie książki wspomnień.
Do pierwszej fali samospaleń w USA należy także przypadek 22 – letniego katolika Rogera Allena Laportego, który 9 listopada 1965 r. usiadł w pozycji kwiatu lotosu przed budynkiem biblioteki Daga Hammarskjölda, która jest częścią terenu ONZ w Nowym Jorku i podpalił się. Zmarł dzień później.
Literatura >>>
BIGGS, Michael: Dying without Killing. Self-Immolations, 1963–2002, In: GAMBETTA, Diego (ed.): Making Sense of Suicide Missions. Oxford University Press, Oxford 2005, s. 173–208, 320–324.
MORRISON WELSH, Anne: Fire of the Heart. Norman Morrison's Legacy In Vietnam And At Home. Pendle Hill Pamphlet, Wallingford 2006.
MORRISON WELSH, Anne – HOLLYDAY, Joyce: Held in the Light. Norman Morrison's Sacrifice for Peace and His Family's Journey of Healing. Orbis Books, New York 2008.