• wstęp
• Thich Quang Duc
• Norman Morrison
• Ryszard Siwiec
• Vasyl Makuch
• Sándor Bauer
• Josef Hlavatý
• Jan Zajíc
• Evžen Plocek
• Elijahu Rips
• Romas Kalanta
• Oskar Brüsewitz
• Musa Mamut
• Mohamed Bouazizi
• Rigzin Phüncchog

Sándor Bauer

* 21 lutego 1952, Budapeszt

† 23 stycznia 1969, Budapeszt

Do moich rodziców: Moi drodzy, matko i ojcze. Proszę Was o przebaczenie, jeśli kiedykolwiek byłem nieposłusznym synem. Chciałbym żyć, ale naród i proletariusze potrzebują teraz mego na węgiel spalonego ciała. Droga babciu i kochani stryjowie, siostrzenice i bratankowie, wszystkim Wam miliony całusów przesyła: Sanyi

ZP_BAUER_AUTOR

W dniu 20 stycznia 1969 r. na schodach Muzeum Narodowego w Budapeszcie polał się benzyną i podpalił w proteście przeciwko okupacji Czechosłowacji, obecności wojsk radzieckich na Węgrzech i jako wyraz poparcia dla czynu Jana Palacha szesnastoletni uczeń Sándor Bauer.

Sándor Bauer urodził się 21 lutego 1952 roku w stolicy Węgierskiej Republiki Ludowej. Imię otrzymał po swoim nie rodzonym bracie, którego Armia Czerwona zabrała pod koniec II wojny światowej. Rodzina już nigdy go nie zobaczyła. W roku 1956 radzieckie czołgi ostrzelały mieszkanie, w którym wówczas mieszkali Bauerowie. Z powodów politycznych Sandor nie dostał się do średniej szkoły leśnej i dlatego uczył się, by zostać mechanikiem samochodowym.

Sandor Bauer dużo czytał i dyskutował z przyjaciółmi o polityce. Według węgierskiego historyka Jánosa M. Rainera, który przebadał archiwalne dokumenty dotyczące jego protestu, chodziło o „niezrównoważoną osobowość, która intensywnie zajmowała się węgierskim narodem i jego niepodległością”. Swojego czynu dokonał bezpośrednio pod wpływem informacji o samospaleniu Jana Palacha. Do jego protestu odwołał się także w liście adresowanym do kolegów ze szkoły. Na podstawie jego tekstu widać, że uważał się za leninistę, który aktualną formę reżimu radzieckiego traktował jako zdeformowaną postać ideału komunistycznego. Drugi list adresował do najbliższych krewnych, których poprosił o przebaczenie. Na swój protest wybrał równie symboliczne, co Palach miejsce – schody przed Muzeum Narodowym w centrum Budapesztu.

Według policyjnego raportu o godzinie 13.00 20 stycznia 1969 r. polał się benzyną i podpalił przy wejściu do budynku muzeum nad tablicą pamiątkową poświęconą węgierskiemu poecie Sándorowi Petöfiemu. W ręku trzymał dwie węgierskie flagi, biegał po schodach i wykrzykiwał różne polityczne hasła. Kilka przechodzących obok osób, po krótkiej pogodni, zatrzymało płonącego młodzieńca, na którym spaliło się już prawie całe ubranie, i ugasiło go swoimi kurtkami. Według naocznego świadka Bauer odmówił opatrzenia i mówił o powodach, dla których się podpalił. Wspomniał także o „czeskim bracie, który zrobił to samo”. Wokół z czasem zgromadził się tłum liczący od 200 do 300 osób. O 13.20 na miejsce przyjechała karetka wezwana przez obecnego na miejscu policjanta.

Ciężko poparzonego Bauera odwieziono do szpitala wojskowego, gdzie przesłuchali go funkcjonariusze tajnej policji. Kiedy ogłosił, że protestował przeciwko radzieckiej okupacji, został 22 stycznia, bezpośrednio na łóżku, zatrzymany. Zmarł dzień później. Tajna policja zmusiła rodziców, aby pogrzeb przebiegł w tajemnicy 28 stycznia 1969 r. Dokładnie przesłuchiwano jego przyjaciół, z których dwaj do marca 1969 roku byli oskarżeni o rzekome nie zgłoszenie czynu karalnego. Skonfiskowano osobiste rzeczy Bauera, jego pamiętnik i listy pożegnalne. Węgierska Agencja Prasowa 22 stycznia 1969 r. wydała krótką informację, w której bez podania bliższych szczegółów poinformowano, że chodziło o czyn człowieka chorego psychicznie, który nie miał związku z polityką. W oparciu o nią sformułowana została krótka wiadomość, która pojawiła się także w czechosłowackiej prasie.

Aż do końca lat 80. na Węgrzech nie mówiło się publicznie o Sandorze Bauerze, zaś jego czyn został prawie zapomniany. Dopiero w roku 1989 reżyser Zsolt Balogh nakręcił o nim dokumentalny film, w którym wykorzystał wypowiedzi jego przyjaciół i naocznych świadków. Na miejscu jego tragicznego protestu w roku 2001 odsłonięto tablicę pamiątkową. W roku 2011 jego imię nadano jednej z budapeszteńskich ulic.

Literatura >>>